“سوات” به مجموعه ای از فرصت، تهدید، ضعف و قوت در هر کسب و کار اشاره دارد. مقاله تحلیل SWOT چیست کمک می کند تا با ابزار بازاریابی – مدیریتی SWOT آشنا شوید.

حتی اگر صاحب شرکت و کسب و کار بزرگی نباشید، باز هم نیاز دارید تا با یک استراتژی خوب به کسب و کارتان رونق دهید. داشتن برنامه، هرچند کوچک بهتر از نداشتن آن است. همه ما افراد متعددی را می شناسیم، که از فرصت ها استفاده کرده اند و خود یا کسب و کارشان را به مراحل بالاتری رسانده اند. چرا شما یکی از این افراد نباشید؟

یکی از ابزارهایی که می تواند در این راه به شما کمک کند “تحلیل SWOT ” است. در این مقاله با توضیح این تکنیک مدیریتی قصد داریم، راهکار غلبه بر ضعف ها و تبدیل فرصت ها به موفقیت ها را به روش سوات نشان دهیم.

تحلیل SWOT  چیست؟

تحلیل سوات «SWOT Analysis» یکی از استراتژی های بازاریابی و مدیریتی است، که به کسب و کارها کمک می کند، تا با شناخت نقاط ضعف و قوت خود، همچنین شناخت فرصت ها و تهدیدهای موجود، راهکارهای هوشمندانه ای برای رسیدن به موفقیت اتخاذ کنند.

سوات که به انگلیسی SWOT نوشته می شود، در واقع هر حرفش اختصار یافته یک کلمه است. حرف S به کلمه Strength اشاره دارد، که به معنای قوت است. W حرف اول کلمه Weakness به معنای ضعف است. حرف O از کلمه Opportunity گرفته شده که به معنای فرصت است و T اشاره به Threat دارد، که معنای تهدید را می دهد.

تکنیک تحلیل سوات که به آن ماتریس سوات هم گفته می شود، برای شناسایی نقاط ضعف و قوت همچنین فرصت و تهدیدها طراحی شده است. این روش بسیار کاربردی است و بازدهی خوبی دارد. بسیاری از شرکت های موفق این استراتژی را برای بهبود عملکردشان اتخاذ می کنند.

با استفاده از این ابزار، شناسایی شرایط محیطی و توانایی های درونی یک سازمان بسیار ساده می شود. یافتن راهکارهای مناسب برای بهره بردن از فرصت ها و همچنین مقابله با انواع تهدید های موجود، می تواند سازمان ها را از ورشکستگی به میدان رقابت بازگرداند.

مزایای استفاده از تحلیل SWOT 

1. تحلیل سوات با گردآوری اطلاعات بسیار دقیق از عوامل بیرونی و درونی یک سازمان، کمک می کند تا سازمان بتواند با هماهنگ سازی منابع و بهره گیری از تمام پتانسیل خود قابلیت های خود برای رقابت را افزایش دهد.
2. تحلیل SWOT  با جمع آوری اطلاعات می تواند، به صاحبان مشاغل کمک کند، تا با شناخت گذشته و حال، دید کلی نسبت به چشم انداز آینده داشته باشد.
3. هر سازمان اهدافی دارد، که تحلیل سوات می تواند به اتخاذ یک استراتژی خوب برای رسیدن به اهداف کمک کند.
4. شناسایی مهارت های اصلی شرکت، می تواند برتری ها نسبت به رقبا را مشخص کند. این ویژگی برای متمایز شدن از رقبا می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
5. شناسایی نقاط قوت سازمان گامی مهم برای مقابله با تهدید ها است. این موضوع می تواند بیشتر از هر چیز دیگر برای برون رفت از چالش ها کاربردی باشد.
6. با شناخت نقاط ضعف یک سازمان، می توان از هر فرصتی برای از بین بردن آنها استفاده کرد.
7. زمانی که فرصت های احتمالی مشخص شوند، سازمان برای استفاده از آن ها، از قبل تصمیماتی را اتخاذ می کند و از هر فرصتی برای موفقیت استفاده می کند.
8. شناسایی تهدید ها یکی از چهار عنصری است که تحلیل SWOT ، برای آن برنامه ای دارد. با شناسایی تهدید ها می توان عوامل به وجود آورنده تهدید، را از بین برد یا آنکه برای هر تهدید راهکاری اندیشید و به نفع خود از آن بهره برد.

کاستی های تحلیل SWOT 

واقع گرا که باشیم هیچ استراتژی در دنیا کامل نیست و تحلیل سوات مانند هر روش دیگری کاستی هایی دارد، که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم.

بیش از آنکه تحلیل SWOT  یک راهکار برای مبارزه با مشکلات باشد، یک روش برای بحث پیرامون فرصت ها و تهدید ها است.

از این رو امکان دارد که برخی مدیران را دچار خود بزرگ بینی شوند، یا اینکه به کلی اعتماد به نفس آنها را از بین ببرد. ممکن است، که یک مدیر بر روی داشته ها و نقاط قوت خود تمرکز داشته و دیگری فقط به ضعف هایش فکر کند. ضعف هایی که تا پیش از این برایش چندان مهم نبودند.

تصور کنید یک شرکت که توانمندی و نقاط قوت بالایی دارد و از تکنیک سوات استفاده کرده به هر رویدادی به چشم یک فرصت می نگرد و حتی سعی دارد از تهدید ها نیز فرصت خلق کند. اما شرکتی که نقاط ضعف فراوان دارد حتی فرصت ها را نیز به چشم تهدید می بیند. از این رو باید سعی شود که به تحلیل سوات به عنوان یک ایده نگاه کرد، نه نقشه راهنمای همه کاره!

بی شک در سودمندی تحلیل سوات جای بحث و گفتگو نیست، به شرط آنکه پس از به کار گیری این روش، بر یک عنصر از عناصر چهارگانه آن تمرکز ویژه نشود!

همواره برخی از موارد وجود دارند که نمی توان بر آنها کنترلی داشت از این رو باید با جریانات همسو شد و یک تصمیم درست برای مواجهه با آن اتخاذ کرد. مواردی مثل شرایط سیاسی، شرایط بازار و …

تحلیل SWOT  برای چه کسب و کارهایی کاربرد دارد؟

هر فرد، کسب و کار، سازمان، شرکت و نظامی می تواند، از تحلیل SWOT  استفاده کند.

افراد با شناسایی نقاط ضعف خودشان و همچنین فرصت و تهدید هایی که برایشان پیش می آید می توانند، ارزیابی خوبی از خودشان داشته باشند. با آگاهی از اینکه چه ویژگی های منحصر به فردی دارند، یا در چه زمینه هایی ضعف دارند، می توانند در زمینه کاری خود موفق تر ظاهر شوند.

در مورد شرکت ها نیز باید گفت فرقی ندارد، که شرکت شما در چه زمینه ای فعالیت دارد. بی شک هر شرکت و مجموعه نقاط ضعف و قوت و همچنین تهدید و فرصت هایی دارد، که می تواند آنها را شناسایی کند. این ابزار تحلیل به کسب و کار ها کمک می کند، تا درک بهتری از جایگاه خود در بین رقبا داشته باشند.

حتی صنایع نظامی نیز می توانند، از این روش تحلیلی برای ارزیابی خود استفاده کنند. اینکه کدام تجهیزات نظامی آنها قوی است و کدام یک ضعیف هستند، یا اینکه چه چیزهایی برایش تهدید است و کدام موارد فرصت هستند. برای هر نیروی نظامی مهم است.

حالا که متوجه شدید استفاده از این تکنیک هیچ محدودیتی برای افراد و سازمان ها ندارد. احتمالا این سوال پیش می آید که چه زمانی باید آن را به کار گیریم؟

اینجا باید به مثل قدیمی که می گوید؛ ماهی را هر وقت از آب بگیریم تازه است! رجوع کنیم. فرقی ندارد که چه زمانی شروع به استفاده از تحلیل SWOT  می کنید. اما بهتر است همان اوایل کار باشد، تا گام های اصولی تری بردارید. به طور کلی می توان گفت در این زمان ها می توانید، از این تکنیک استفاده کنید:

در ابتدای طراحی سیستم و راه اندازی تیم بازاریابی، استفاده از تحلیل SWOT  می تواند کارساز باشد. اگر در همان آغاز بازاریابی از ضعف و قوت شرکت با خبر باشید. بی شک می توانید استراتژی بهتری اتخاذ کنید.

مورد دیگری که تصور می شود، زمان مناسبی برای استفاده از تحلیل سوات است، زمان تغییر سیاست های کاری شرکت می باشد. امکان دارد بنا به هر دلیلی یک سازمان یا مجموعه، سیاست کاری اش را تغییر دهد. در چنین مواقعی بهتر است از تحلیل SWOT  استفاده شود.

اگر شرایطی به وجود آمد که موقعیت های مناسبی پیش آمدند تا تغییراتی مفید برای شرکت رقم بخورد، یکی از کارهایی که توصیه می شود انجام دهید، استفاده از تحلیل سوات است.

مواجهه با تهدید هایی که می تواند عرصه را بر شرکت تنگ کند، نیز شرایطی هستند که باید از تحلیل SWOT  بهره جست.

از آنجایی که همه چیز در حال تغییر است و متغیر های فراوانی در هر کسب و کار وجود دارند. باید هر 6 یا 12 ماه یک بار تحلیل سوات را از نو انجام داد. این موضوع می تواند به حرکت رو به جلوی شرکت ها کمک کند.

چطور از تحلیل SWOT  استفاده کنیم؟

حالا که با مزایا و معایب تحلیل SWOT  آشنا شدید نوبت به کارگیری این استراتژی می رسد. گام اولیه برای طراحی ماتریس سوات این است، که هر کدام از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید را مشخص کنید.

پیش تر توضیح دادیم؛ سوات از چهار بخش تشکیل شده، که دو بخش مربوط به عناصر درونی و دو بخش دیگر مربوط به عوامل بیرونی هستند. اول به سراغ عوامل درونی شرکت می رویم. اگر از کلمه شرکت استفاده می کنیم، منظور همان فرد، مجموعه یا سازمان است. لزوما تنها به شرکت ها مربوط نمی شود و هر کسی می تواند از آن بهره گیرد.

همچنین برای اجرای تحلیل سوات نیاز است تا تمام افراد تاثیر گذار در شرکت حاضر باشند و این کار به کمک آنها انجام شود. اینکه یک متخصص بازاریابی استخدام کنید و همه کار را به او بسپارید، می تواند کمی دیرتر شما را به جواب برساند. هیچ کس به اندازه اعضای مدیریتی یک شرکت نمی توانند، نقاط ضعف و قوت را معرفی کنند. انتظار نداشته باشید، که فردی از بیرون بیاید و همه زیر و بم شرکت شما را بداند!

– نقاط قوت «Strength»

با کمک سایر همکاران نقاط قوت خود را مشخص کنید! آیا می دانید شرکت شما در چه زمینه ای قدرتمندتر از رقبا است؟ برای مشخص کردن این بخش از پازل، باید سوالات متعددی از خود بپرسید و پاسخ دهید.

• چه مزیت هایی دارید که رقبای شما ندارند، در کدام زمینه ها برتری دارید؟
• چه کاری را بهتر از بقیه انجام می دهید؟
• آیا می دانید مشتری ها در مورد شما چه فکر می کنند؟ مهمترین ویژگی هایی مثبتی که مردم در مورد شما دارند را لیست کنید.
• همه مواردی که باعث شده تا فروشتان بیشتر شود را ذکر کنید و هر کدام را با دلیل منطقی بنویسید.

توجه داشته باشید که هر موردی که به عنوان نقاط قوت خود ذکر می کنید، از روی احساس یا فقط دیدگاه شخصی خودتان نباشد. باید مقایسه ها نسبت به رقبای شما صورت گیرند، تا درست بودن آن مشخص شود. در ادامه مثال هایی را که می توانند نقاط قوت محسوب شوند را ذکر می کنیم.

بودجه و نقدینگی بالا می تواند یک نقطه قوت باشد. احتمال دارد که بسیاری از رقبای شما چنین نقدینگی نداشته باشند. این خود یک نقطه قوت است.

تخصص و دانش فنی موردی است، که می تواند برتری محسوب شود. بسیاری از رقبا وجود دارند، که دانش فنی شان پایین تر از مجموعه شماست.

دسترسی ساده تر به منابع انسانی و مواد اولیه دیگر نقطه قوتی است که می توان به آن اشاره کرد.

کیفیت بالای محصولات که عامل مهمی در جذب مشتری است و همچنین شبکه توزیع کم هزینه تر و وسیع تر می توانند از جمله مواردی باشند، که نقطه قوت محسوب شوند.

به طور کلی مواردی چون؛ مسائل مالی، ارتباطات بازاریابی، منابع فیزیکی، منابع انسانی، مسائل حقوقی و … مواردی هستند که به عنوان نقاط قوت و ضعف یک شرکت شناخته می شوند.

– نقاط ضعف «Weakness»

با مشخص شدن نقاط قوت، یافتن نقاط ضعف کار چندان سختی نیست. البته توجه داشته باشید که هر کمبودی نشان از ضعف نیست. باید نقاط ضعف را نسبت به ارزش و جایگاه آنها مشخص کنید. امکان دارد مواردی که شما به عنوان ضعف تصور می کنید، در واقع رقبای شما نیز به همان اندازه ضعف داشته باشند. برای پی بردن به نقاط ضعف، می توانید چنین سوالاتی از خود بپرسید:

• چه عواملی باعث عقب ماندن ما از رقبا شده اند؟
• چه مواردی فروش ما را کاهش داده اند؟
• چه چیزهایی باعث زیان مالی شرکت می شوند؟
• مشتریان چه ضعف هایی در ما می بینند؟
• کدام بخش ها از مجموعه درست عمل نمی کنند؟

زمانی که پاسخ ها مشخص شوند، می توانید آنها را به ترتیب اهمیت لیست بندی کنید. با مشخص شدن عوامل درونی باید به سراغ فرصت ها و تهدید ها که در دسته عوامل بیرونی هستند بروید و آنها را بررسی کنید.

– فرصت «Opportunity»

برای یافتن فرصت ها باید به دقت دو مرحله پیش را بررسی کنید و ببینید نقاط قوت شما چه فرصت هایی را برای شما فراهم می آورد. به دقت وقایع که در اطرافتان که در حال روی دادن هستند، را بررسی کنید و از آنها فرصت بیافرینید.

برای مثال گران شدن قیمت دلار نسبت به ریال، برای بسیاری از کسب و کارها فرصت بود و برای بسیاری تهدید. باید به درستی وقایع را رصد کنید تا از دل تهدید ها فرصت ها را بیرون بکشید.

فرض کنید شرکت شما در حیطه فناوری اطلاعات مشغول به کار است. رویداد (IT Weekend 6) که ششمین جشنواره فناوری اطلاعات کشور است، قرار است در روز 13 تیرماه سال جاری برگزار شود. شما می توانید از این فرصت استفاده کنید و با حضور در نمایشگاه، قابلیت های خود را به اجرا بگذارید و اعتبار برند خود را افزایش دهید. یا آنکه مثل یک روز عادی صبح را به شب برسانید و به سادگی فرصت پیش آمده را کنار بزنید.

همچنین دیگر مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و … هر کدام می توانند، تبدیل به فرصت شوند.

– تهدید «Threat»

تمام عواملی که می توانند در موفقیت شما وقفه ایجاد کنند، در دسته تهدیدها قرار می گیرند. این سوال را از خود بپرسید که چه چیزهایی امکان دارد فروش ما را کم کند، تولیدات ما را کم کند، سود ما را کم کند، مشتری ما را کم کند و …

آیا این تهدید ها ناشی از نقاط ضعف ما هستند، یا علت دیگری دارند؟ تغییر سبک زندگی مردم خودش تهدیدی برای برخی کسب و کار هاست. موارد زیادی را می توان به عنوان تهدید برشمرد. هدف این است که با شناسایی تهدید ها دنبال راهکارهایی برای تبدیل به فرصت بگردید.

مواردی مثل وضعیت بازار، وضعیت اقتصادی، وضعیت سیاسی می توانند به نوعی تهدید تلقی شوند.

ماتریس سوات «SWOT matrix» چیست؟

تا اینجای کار فقط به شناسایی نقاط ضعف و قوت پرداختیم، این کار را هرکسی می تواند انجام دهد، اما ببینیم که سوات چه چیزی برای تبدیل فرصت ها به موفقیت و تکیه بر نقاط قوت برای پیشی گرفتن از رقبا پیشنهاد می دهد.

تحلیل سوات در واقع از جدولی شامل چهار خانه ساخته شده که در آن نقاط قوت در مقابل فرصت ها قرار می گیرد و نقاط ضعف در مقابل تهدید ها هستند. شما در هر خانه از این جدول لازم است، تا موارد مربوط به آن را قرار دهید. تا اینجای کار شما توانسته اید، گام اولیه را بردارید. اما در مرحله بعدی نیاز است تا جدول را کمی حرفه ای تر کنید و یک ماتریس به وجود آورید.

مطابق تصویر باید جدولی با 9 خانه طراحی کنید و در خانه های افقی، عوامل درونی را بنویسید و در خانه های عمودی عوامل بیرونی را ذکر کنید. حالا هر کدام از خانه های عمودی و افقی را که به هم متصل کنید، خواهید دید که هر بار دو عامل با هم مرتبط می شوند. و می توان به این ترتیب چهار استراتژی از دل این ماتریس بیرون آورد. ما نیز به اختصار حروف اول آنها را برای نامیدن این استراتژی ها به کار می بریم و به این چهار مورد میرسیم: استراتژی‌ SO، استراتژی‌ WO، استراتژی WT و استراتژی‌ ST.

در ادامه توضیح می دهیم که هر یک از این استراتژی ها چه کاربردی دارند.

– استراتژی‌ SO

این استراتژی از ارتباط بین نقاط و قوت و فرصت ها به وجود آمده و اینگونه بیان می کند، که از نقاط قوت خود استفاده کنید و از فرصت ها بهره ببرید.

شرکت هایی که نقاط قوتشان بسیار پررنگ تر از نقاط ضعف شان است، می توانند با این استراتژی هر فرصتی را به نفع خودشان استفاده کنند. معمولا قدرت، شهامت می آورد و همین موضوع باعث می شود، تا قویترها روز به روز جسور تر شوند.

برای نمونه می توان این مثال را آورد که یک شرکت وارد کننده قطعات رایانه اگر سرمایه بالایی داشت، می توانست قبل از گران شدن دلار مقدار زیادی از قطعات را وارد کند و از فرصتی که گرانی دلار به وجود آورد نهایت استفاده را ببرد.

– استراتژی‌ WO

این استراتژی به این اشاره دارد که همیشه نباید نقاط قوت داشت، تا از فرصت ها بهره برد. می توان از هر فرصتی برای از بین بردن نقاط ضعف نیز استفاده کرد.

این استراتژی با ارزیابی ضعف های شرکت سعی دارد، تا آنها را با کمک فرصت ها به حداقل برساند. بسیار پیش آمده که یک شرکت به خاطر ضعف هایش فرصت های خوب را از دست بدهد. مثلا همان شرکت وارد کننده قطعات کامپیوتر که در مثال قبلی به آن اشاره کردیم، اگر بودجه کافی برای خرید را نداشت آیا می توانست از این فرصت استفاده کند؟

بنابراین شرکت با شناسایی این ضعف می توانست، به طرق مختلف بودجه این کار را فراهم کند، یا حداقل همان اجناسی را که در انبار دارد، تا زمان ثبات قیمت ها به فروش نرساند.

– استراتژی WT

این استراتژی مربوط به زمانی است، که شرکت ضعف هایی دارد و از بیرون هم تهدید می شود. این استراتژی تقریبا حالت تدافعی در مقابل تهدید ها را دارد. بیشتر برای زمانی کاربرد دارد، که امکان ورشکستگی وجود دارد و تهدید ها و ضعف ها بیشتر از هر زمان دیگری قدرت یافته اند.

در چنین شرایطی می توان تصمیماتی راهبردی گرفت و از طرق مختلف به خنثی سازی تهدید ها پرداخت. مثلا با جذب نیروی کاری ماهر، شراکت مالی، جذب سرمایه گذار و هر مورد دیگری که کاربردی باشد، جلوی تهدید ها را گرفت.

– استراتژی‌ ST

تهدید ها همیشه وجود دارند، اما استراتژی‌ ST می گوید؛ که می توانید به کمک نقاط قوت خود، هر نوع تهدیدی را خنثی کنید. این سیستم مدیریتی می تواند در بسیاری از مواقع به کار آید.

قرار نیست اسلحه بردارید و به جنگ تهدید ها بروید، با روش هایی مثل آموزش، برند سازی و … می توانید روز به روز نقاط قوت خود را افزایش دهید. هر نقطه ضعفی که از بین می برید، خودش یک نقطه قوت است. به این ترتیب می توانید از انواع استراتژی های تحلیل سوات بهره ببرید و روز به روز قدرت خود، شرکت یا سازمان تان را افزایش دهید.

سخن پایانی

تحلیل SWOT  یکی از صدها روشی است، که در بازاریابی به کار گرفته می شود. این شیوه تحلیل و بررسی به کسب و کارها کمک می کند، تا با شناخت چهار عنصر: نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید ها یک شناخت کلی نسبت به شرایط موجود، در درون و بیرون هر سازمان به دست آید. استراتژی های چهارگانه سوات می توانند، برای هر کسب و کاری مورد استفاده قرار گیرند. علم بازاریابی همواره در تلاش بوده تا بهترین مسیرها برای موفقیت ایجاد شود.

منبع: زومیت

استارتاپس لند